Słowniki i materiały do nauki języka chorwackiego
Rosnąca w ostatnim czasie popularność Chorwacji i języka chorwackiego sprawia, że w ostatnich latach na polskim rynku wydawniczym pojawiło się wiele słowników oraz materiałów dla osób zamierzających uczyć się tego języka. Niestety, większość z nich to słowniki kieszonkowe lub rozmówki obejmujące jedynie podstawowy zasób słownictwa, wystarczający do komunikowania się w codziennych sytuacjach, jednak bez słownictwa z bardziej szczegółowych dziedzin. Są to pozycje odpowiednie dla osób rozpoczynających naukę chorwackiego.
Wciąż brakuje natomiast większych słowników i rzetelnych słowników tematycznych, oferujących słownictwo specjalistyczne z takich dziedzin jak choćby ekonomia czy budownictwo, nie wspominając o medycynie czy prawie (nie podaję jako wartych zakupu słowników dostępnych w Internecie czy niektórych wydanych w ostatnich latach słowników papierowych).
Pomocą mogą okazać się publikacje chorwackie, przedstawiające specjalistyczną terminologię chorwacką w postaci słowników chorwacko-angielskich lub chorwacko-niemieckich.
Poniżej zamieszczam listę najciekawszych spośród słowników, z częścią których pracuję na co dzień oraz które mogę polecić osobom zainteresowanym językiem chorwackim.
*********************************
Poniższa lista nie uwzględnia słowników o wątpliwej jakości, czy zawierających błędy. Nie wskazuję ich tutaj, bo nie jest moim celem piętnowanie ich autorów. Pozycje, które wymieniam to słowniki, które znam osobiście, a nie znalezione w Internecie tytuły. Te z poniższej listy polecam jako pozycje godne uwagi, co nie znaczy, że na rynku nie ma innych rzetelnych i wartych uwagi wydań, które być może jeszcze nie trafiły w moje ręce.
*********************************
SŁOWNIKI WYDANE W POLSCE
Vilim Frančić, Słownik serbsko-chorwacko polski, Wiedza Powszechna, 1987
Dwutomowy słownik, który wciąż jest numerem jeden na liście słowników, mimo iż formalnie nie jest słownikiem chorwacko-polskim. W praktyce jednak nie zawiera słownictwa serbskiego (pomijając niektóre zapisy „ekawskie”, które znając różnice między serbskim i chorwackim bez trudu wychwycimy).
Autor słownika – Vilim Frančić, chorwacki slawista, swoje życie zawodowe związał z Uniwersytetem Jagiellońskim, pracował też w szkołach na Śląsku. Słownik był w zamyśle przeznaczony dla studentów, których Frančić uczył chorwackiego. Do dzisiaj jest to główny słownik studentów kroatystyki, chyba że coś się w tym zakresie zmieniło, proszę wówczas o komentarz i wyprowadzenie z błędu.
Zaletą słownika jest duży zasób słownictwa (ponad 68 tysięcy haseł), podanie odmian wyrazów oraz zaznaczenie akcentu. Wadą – uwzględnienie wielu archaizmów i wyrazów gwarowych, choć przy tych drugich podane są zwykle odpowiedniki w języku literackim. Pewnym utrudnieniem jest też fakt, że jest to słownik jednostronny – podaje tłumaczenie chorwackich wyrazów na język polski. I wreszcie, wadą jest też to, że słownik ten można nabyć obecnie jedynie w drugim obiegu – w antykwariatach, czy na aukcjach internetowych.
_______________________________________________________________
Łucja Bednarczuk-Kravić, Agnieszka Hofman-Pianka, Kieszonkowy słownik chorwacko-polski, polsko-chorwacki, Wiedza Powszechna, Warszawa 2003
Słownik zawierający zaledwie 35 tysięcy haseł, obejmujący słownictwo wykorzystywane w codziennej komunikacji, przygotowany jednak rzetelnie. Słownik zawiera opracowany szczegółowy dodatek gramatyczny oraz listę nazw geograficznych. Polecam do nauki podstawowego słownictwa chorwackiego.
_______________________________________________________________
Red. E. Bońkowska-Tabaczkiewicz, A. Murawska, Słownik techniczny serbochorwacko-polski, Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, Warszawa 1969
Jedyny wydany w Polsce słownik techniczny dawnego języka serbsko-chorwackiego, który do teraz nie doczekał się godnego następcy. Pozycja numer jeden jeśli chodzi o słownictwo techniczne, przy czym wiele terminów, które w nim znajdziemy to wyrazy serbskie.
Słownik dostępny tylko w antykwariatach i na aukcjach internetowych.
SŁOWNIKI WYDANE W CHORWACJI
Vladimir Anić, Rječnik hrvatskoga jezika, Novi Liber, Zagreb 2006
Jednojęzyczny słownik z około 100 tysiącami haseł. Podstawowa publikacja dla osób chcących profesjonalnie zajmować się językiem chorwackim, zawierająca terminy ze współczesnego języka chorwackiego, podane wraz z odmianą i zaznaczeniem akcentu.
_______________________________________________________________
Julije Benešić, Hrvatsko-Poljski rječnik, Nakladni Zavod Hrvatske, Zagreb 1949
Obszerny słownik obejmujący 66 tysięcy haseł, w tym terminologię specjalistyczną. Autor stworzył go głównie z myślą o tłumaczach w Polsce, przy czym ujęta w nim specjalistyczna terminologia dotyczy wybranych dziedzin, głównie zoologii i botaniki (z odpowiednikami po łacinie). Z uwagi na rok wydania – 1949, wiele z wymienionych w słowniku terminów wyszło z użycia…
Słownik jest całkowicie niedostępny w Polsce. Wydany został w Zagrzebiu w malutkim nakładzie i do Polski dotarły tylko pojedyncze jego egzemplarze, choć jeden z nich mam w swoich zbiorach 🙂
_______________________________________________________________
Milan Moguš, Neda Pintarić, Poljsko-hrvatski rječnik, Školska knjiga, Zagreb 2002
Jest to jedyny, wydany w ostatnich latach obszerniejszy słownik chorwacko-polski, zawierający ponad 100 tysięcy haseł. Słownik przeznaczony głównie dla studentów i tłumaczy.
_______________________________________________________________
Red. Vladimir Pezo, Pravni leksikon, Leksikografski zavod Miroslav Krleža, Zagreb 2006
Słownik terminów prawnych i prawniczych, przygotowany w postaci leksykonu.
_______________________________________________________________
Bratoljub Klaić, Rječnik stranih riječi, NZMH, Zagreb 2004
Jeden z wielu dostępnych w Chorwacji słowników wyrazów obcych.
SŁOWNIKI CHORWACKO-ANGIELSKIE WYDANE W CHORWACJI
W tej grupie wymieniam słowniki specjalistyczne, z których korzystam i które polecam. W większości są to słowniki wydawnictwa Školska knjiga, w ofercie którego można też znaleźć niemiecko-chorwackie odpowiedniki wymienionych słowników angielsko-chorwackich:
Englesko-hrvatski poslovni rječnik, Školska knjiga, Zagreb 2006 – słownik terminologii handlowej i ekonomicznej.
_______________________________________________________________
Englesko-hrvatski i hrvatsko-engleski tehničnik rječnik brodogradnje, strojarstva i nuklearne tehnike Školska knjiga, Zagreb 20065 – słownik techniczny obejmujące różne dziedziny techniki
_______________________________________________________________
Katija Buble, Olga Ljubić-Karanović, Pomorsko-brodograđevni priručni rječnik englesko-hrvatski i hrvatsko-engleski, Eduka, Split 1997 – podręczny słownik przemysłu morskiego i stoczniowego
_______________________________________________________________
Božena Tokić, Josip Stepanić, Englesko-hrvatski tehnički rječnik i rječnik motora i motornih vozila, Školska knjiga, zagreb 2013 – słownik techniczny zawierający głównie terminologię związana z budową pojazdów silnikowych
_______________________________________________________________
Red. Vlasta Čeliković, Englesko-hrvatski medicinski rječnik, Školska knjiga, 2005 – słownik terminologii medycznej
_______________________________________________________________
Informatički rječnik, Andromeda, Rijeka 2006 – słownik informatyczny
SŁOWNIKI ONLINE
Słowniki internetowe są niewątpliwie bardzo często wykorzystywanym źródłem nauki słownictwa, a w ostatnim czasie niemal wypierają wydania papierowe. Do podanych w nich tłumaczeń należy jednak podchodzić z pewną ostrożnością. Często tworzy je wiele osób, wpisy nie są weryfikowane, stąd mogą zawierać błędy. Nie umniejsza to oczywiście faktu, że są najłatwiej dostępnym źródłem wiedzy i często wystarczających do opanowania języka na poziomie komunikatywnym.
https://slowniki.lingea.pl/chorwacko-polski
Słownik zawierający poszczególne i terminy oraz podający również przykłady ich użycia w wyrażeniach czy zdaniach. Zaletą tego słownika jest możliwość sprawdzenia odmian poszczególnych słów.
Słownik online zawierający oprócz tłumaczeń poszczególnych terminów, przykłady ich użycia w konkretnych wyrażeniach i zdaniach.
INNE ZASOBY TERMINOLOGICZNE ONLINE
Osobom zainteresowanym językiem chorwackim polecam też odwiedzenie następujących miejsc:
Chorwacki Portal Językowy – baza blisko 120 tys. haseł języka chorwackiego, zebranych na podstawie chorwackich materiałów słownikowych.
Baza idiomów języka chorwackiego – baza idiomów współczesnego języka chorwackiego, które możemy przeglądać według tworzących je terminów.
PODRĘCZNIKI DO NAUKI JĘZYKA CHORWACKIEGO
Wydane w Polsce
Na rynku polskim nie znajdziemy zbyt wielu pozycji przeznaczonych do nauki języka chorwackiego. Od czasów wydania popularnego w ubiegłym wieku podręcznika z ćwiczeniami do nauki języka (jeszcze) serbsko-chorwackiego, nie wydano w zasadzie żadnej pozycji, która w kompleksowy sposób ujmowałaby zagadnienia nauki języka od poziomu podstawowego do zaawansowanego. W ostatnim czasie wydano wprawdzie kilka podręczników i inne materiały edukacyjne (np. popularne fiszki), z pomocą których można opanować podstawy języka, jednak żadna z tych pozycji nie wykracza w swojej treści poza podstawowy poziom znajomości chorwackiego. Wśród tych materiałów znajdują się np. takie pozycje:
Joanna Latkowska, Chorwacki kompletny dla początkujących i średniozaawansowanych, E-bookowo, 2015
Współczesny podręcznik do samodzielnej nauki języka zawierający część gramatyczną oraz słownictwo. Materiał podzielono na 27 działów tematycznych, w których znajdziemy słownictwo wraz z przykładami jego użycia. Pozycja odpowiednia dla osób rozpoczynających naukę chorwackiego i przydana – jak sądzę – przy nauce języka do poziomu, który wystarczy do posługiwania się językiem w czasie wakacyjnych wyjazdów do Chorwacji.
_______________________________________________________________
Norris David, Język chorwacki dla początkujących, Chorwacki kurs podstawowy Wydawnictwo Literackie, Edgard, 2009
Publikacja pomocna w opakowaniu podstaw języka chorwackiego. Zawiera przykłady potocznych rozmów, objaśnienie struktur gramatycznych, a także słowniczek. Pozycja przydatna przy okazji podróży do Chorwacji.
_______________________________________________________________
Barbara Kryżan-Stanojević, Irena Sawicka, Ćwiczenia z gramatyki języka chorwackiego, 2012
Ćwiczenia wspomagające praktyczną naukę języka. Zawarte w książce materiały pochodzą z literatury, codziennej prasy chorwackiej oraz z opracowań językoznawczych.
Wydane w Chorwacji
Warto zwrócić uwagę na podręczniki przeznaczone do nauki chorwackiego dla cudzoziemców, które znajdziemy w ofercie chorwackich wydawnictw, między innymi wydawnictwa Školska knjiga. Można ich poszukać w trakcie wakacyjnych podróży lub zamówić przez Internet, np. w której z księgarni intenetowych.
Poniżej prezentuję kilka przykładów, które są malutką częścią szerokiej oferty podręczników do nauki chorwackiego, jakie możemy znaleźć na półkach chorwackich księgarń:
Jasna Barelić, Dobro došli, 1, 2, Školska knjiga
Jest to dwuczęściowy komplet składający się z podręcznika, słownika, gramatyki, rozwiązania zadań oraz płyty CD. Część pierwsza obejmuje naukę języka na poziomie podstawowym, a druga jest jej kontynuacją. Podręcznik jest przeznaczony do nauki chorwackiego przez cudzoziemców i zawiera przykłady tłumaczone na język angielski, niemiecki, francuski, włoski i hiszpański. Dołączony do zestawu słownik zawiera 1,5 tysiąca haseł.
_______________________________________________________________
Vesna Kosovac, Vida Lukić, Učimo hrvatski, Školska knjiga, 2022
Zestaw zawierający podręcznik, ćwiczenia, przegląd gramatyki w języku chorwackim, angielskim i niemieckim, a także słownik angielsko- i niemiecko-chorwacki i rozwiązania wszystkich zadań.
_______________________________________________________________
I na koniec, chciałam polecić pozycję tak samo „podstawową” jak pierwszy z wymienionych słowników – mianowicie podręcznik do gramatyki:
Stjepko Težak, Stjepan Babić, Gramatika hrvatskog jezika, Školska knjiga, Zagreb, 1994
Jest to jedno z głównych opracowań chorwackiej gramatyki, z którego korzystają studenci kroatystyki. Publikacja jest napisana w języku chorwackim i jest przeznaczona dla osób, które poznały już podstawy chorwackiego i zamierzają pogłębić swoją znajomość gramatyki.
_______________________________________________________________
Jak więc widać, szerszą ofertę słowników i publikacji do nauki chorwackiego znajdziemy w samej Chorwacji, w Polsce możliwości ograniczają się do rozmówek czy mniejszych słowników, ewentualnie poszukiwań większych, dawniej wydanych słowników, które powoli zaczynają chyba uzyskiwać status „białych kruków”. Jeśli natraficie na warte uwagi inne pozycje, niż wymienione powyżej, proszę o komentarz.