Archipelag Wysp Brijuni – wyjątkowy Park Narodowy niedaleko Puli

Brijuni to mały archipelag czternastu wysepek znajdujących się w odległości około 7 km od Puli. Największa z wysp – Veli Brijun była ponoć ulubionym miejscem Josipa Broz Tity, gdzie znajdowała się jego letnia rezydencja. Po jego śmierci, obszar ten otwarto dla turystów i utworzono na nim park narodowy. Powierzchnia parku ma około 40 km kwadratowych.

Wyspy od stałego lądu oddziela płytka Zatoka Fažańska, którą w sezonie letnim regularnie kursują statki wycieczkowe z Fažany. To małe miasto rybackie znajdujące się około 8 kilometrów na północny zachód od Puli. Dostać można się na dwie największe wyspy archipelagu – Veli Brijun o powierzchni 7,4 km kwadratowych oraz Mali Brijun mający 1,1 km kwadratowych. Pozostałe wyspy archipelagu noszą nazwy: Galija, Gaz, Grunj/Gognera, Sveti Jerolim, Kozada, Madonna, Okrugljak/Oblak, Sveti Marko, Supin, Supinić, Vanga i Vrsar.

Historia Wysp Brijuni

Największe wyspy archipelagu Brijuni były zamieszkałe już w czasach prehistorycznych. W starożytności wyspy nazywano Insulae Pullariae, a wspominał o nich już Pliniusz Starszy, opisując wille znajdujące się na wyspach. W wieku VI pojawia się nazwa Brevona, zawierające ostrzeżenie przed występującymi tu mieliznami. Nazwa ta miała wiele odmian, m. in. Breoni, Dibrioni, Brevogno, Brevono, Brevonio. Nazwa Brijuni pojawia się pierwszy raz w roku 1421. Obecnie używane są dwa warianty językowe Brijuni oraz Brioni.

W czasie panowania na Istrii Wenecjan (od XIV wieku), stworzono tu niewielki port. W wieku XV wyspy opustoszały, z powodu epidemii malarii, która na nich zapanowała. Dopiero w roku 1893 wyspy Brijuni kupił wiedeński przemysłowiec Paul Kupelwieser, którego zamiarem było stworzenie na wyspach kurortu. W tym celu, o pomoc w opanowaniu ognisk choroby poprosił niemieckiego lekarza, naukowca i mikrobiologa Roberta Kocha – późniejszego laureata Nagrody Nobla, który wówczas planował ze swoimi asystentami badania nad malarią w Toskanii. Sam Robert Koch przebywał na wyspach kilkukrotnie, jednak jego asystenci przebywali na nich przez dłuższy czas. Ostatecznie Koch ustalił, że czynnikiem wywołującym malarię był komar widliszek (Anopheles). Wdrożono wówczas działania, które przyczyniły się do pomyślnego wyzwolenia wyspy z malarii, a które polegały między innymi na osuszaniu i zasypywaniu bagien. W jednym z kamieniołomów znajduje się pamiątkowa tablica poświęcona Robertowi Kochowi.

Za czasów Kupelwiesera na wyspach zbudowano hotele, korty tenisowe i kąpieliska, założono też stadninę koni.

Od roku 1797 r. wyspy trafiły pod protektorat Austrii, co zostało potwierdzone na kongresie wiedeńskim w 1815 roku. W połowie XIX wieku, po utworzeniu w Puli portu wojennego, na pobliskich wyspach zbudowano fortyfikacje. Znajdowały się tam wówczas największe na Morzu Śródziemnym armaty o kalibrze 210 mm.

Po zakończeniu I wojny światowej Archipelag Brijuni należał do Włoch, zaś po II wojnie światowej, w roku 1947 wszedł w skład Jugosławii. Na wyspie zbudowało wówczas letnią rezydencję Josipa Broz Tito, w której często przyjmował on zagranicznych gości i światowych przywódców. Tito miał swój dom na wyspie Vanga.

W roku 1983 obszar Wysp Brijuni i otaczającego je morza przekształcono w Park Narodowy.

Klimat Archipelagu Brijuni

Klimat wysp jest łagodny, śródziemnomorski ze stosunkowo wysoką wilgotnością powietrza (76%). Średnia temperatura roczna wynosi tu 13,9°C. Roczne opady wynoszą ok. 800 mm, przy czym opad śniegu jest rzadkością występującą raz na 20 lat. Zimą średnia temperatura wynosi 6,3°C, wiosną 12,2°C, latem 22,2°C, a jesienią 14,8°C. Temperatura wody w morzu w okresie letnim waha się między 22 i 25°C.

Jak dostać się do Parku Narodowego Brijuni

Do Parku Narodowego Brijuni najlepiej dotrzeć z miasteczka Fažana, z którego w sezonie letnim kilka razy dziennie kursują statki wycieczkowe. Biuro Parku Narodowego Brijuni usytuowane jest na nabrzeżu w Fažanie. Można tam kupić bilety na zwiedzanie największej wyspy, a także skorzystać z oferty wynajmu pokoju hotelowego lub apartamentu w willach znajdujących się na wyspie. Trzeba mieć jednak świadomość, że ceny noclegów na wyspie są dość wysokie, a same obiekty to wyremontowane budynki z czasów Jugosławii. Mając zarezerwowany pobyt w nich można udać się do kasy Parku Narodowego Brijuni i otrzymać bilet tylko na przejazd na wyspę. W każdym innym przypadku konieczne jest wykupienie specjalnej wycieczki.

Wycieczki są dostępne w opcji 4- i 7-godzinnej. W cenę wycieczki wliczony jest zwykle koszt transportu, zwiedzania najważniejszych punktów na wyspie (pociągiem turystycznym na wyspie Veli Brijun) oraz czasami posiłek. Można również zdecydować się na wycieczkę statkiem wokół wysp – wycieczki takie wyruszają bezpośrednio na nabrzeża w Puli.

Bilety na zwiedzanie Parku Narodowego Brijuni można zarezerwować pod tym adresem

Do wyboru jest wycieczka z przewodnikiem posługującym się do wyboru językiem chorwackim, włoskim, angielskim oraz niemieckim lub samodzielne zwiedzanie wyspy. W celu umożliwienia samodzielnego zwiedzania wyspy, stworzona została aplikacja Brijuni Pocket Guide

Aplikacja dostępna jest w ośmiu językach, jednak niestety nie ma wśród nich wersji polskiej.

Decydując się na zwiedzanie wyspy bez przewodnika, można wypożyczyć na miejscu rower lub samochód elektryczny. Nie ma możliwości przywiezienia na wyspę własnego roweru.

Wycieczka z Fažany na wyspę Veli Brijun

Statek wycieczkowy odpływa z głównego placu portowego w Fažanie i pokonując w ciągu około 15 minut Zatokę Fażańską dociera do wschodniego wybrzeża wyspy Veli Brijun. Stamtąd, turystycznym pociągiem, z przewodnikiem kierujemy się na północ, do Parku Safari. To w nim mający na wyspie swoją letnią rezydencję Josip Broz-Tito umieszczał egzotyczne zwierzęta, które otrzymywał jako prezent od zagranicznych dygnitarzy. W parku można obejrzeć antylopy, zebry czy miejscową rasę krów z długimi rogami (tzw. rasa boskarin). Pociąg jedzie następnie wzdłuż zachodniego wybrzeża wyspy, mijając poszczególne wille. Po zatrzymaniu się w południowo-zachodniej części wyspy, można obejrzeć pozostałości bizantyjskiej twierdzy. Na koniec, pociąg wraca do kompleksu hotelowego. W drodze powrotnej mija się jeszcze ruiny rzymskiej willi z I wieku ze źródłami termalnymi i świątynią  Wenus, znajdujące się w zatoce Veriga. W pobliżu kompleksu hotelowego znajduje się jeszcze kilka wartych zwiedzenia miejsc, między innymi gotycki kościół z XV wieku czy wystawa „Tito na Brijunima”. Naprzeciwko budynku, w którym ulokowana jest wystawa, umieszczono wolierę stworzoną jako letnia rezydencja ulubionego zwierzęcia Tity – białej papugi o imieniu Koko. Ponoć papuga potrafi mówić, a nawet przeklinać po chorwacku ????

Flora Parku Narodowego Brijuni

Wyspy w większości są pokryte bujną roślinnością, w której dominuje makia. Na obszarze parku rośnie około 600 różnego rodzaju gatunków roślin, a jednymi z ciekawszych są lasy dębowe. Znajdziemy tu wiele rzadkich i zagrożonym gatunków roślin, wśród których są różne gatunki storczyków oraz mak przybrzeżny. Wyspy porasta wawrzyn, drzewa laurowe oraz mirt.

Atrakcją Parku Narodowe Brijuni jest Śródziemnomorski Ogród założony w 2007 roku o powierzchni 17 tysięcy metrów kwadratowych. W ogrodzie rośnie około 170 gatunków rodzimych i egzotycznych roślin, przy których umieszczono tabliczki z kodami QR, skanując które możemy uzyskać dodatkowe informacje na ich temat. 

Fauna Parku Narodowego Brijuni

Fauna Archipelagu Brijuni jest niezwykle bogata i obfituje w rzadkie gatunki, między innymi żab, węży, żółwi. Można tu napotkać również aż 18 gatunków nietoperzy. Wyspy Brijuni to też dom dla ponad 160 gatunków ptaków, w tym dla mających tu swoje obszary lęgowe wron morskich.

Prócz wolno żyjących zwierząt, w obrębie Parku Safari znajdującym się w północnej części wyspy Veli Brijun znajdziemy wiele egzotycznych gatunków. Żyją tu między innymi przedstawiciele fauny południowoamerykańskiej, afrykańskiej czy azjatyckiej – zebry, lamy, strusie. Spacerują tam również pawie. W parku znajdziemy też autochtoniczne gatunki zwierząt – owce istryjskie (Istrska pramenka) osły czy kozy.

Na wyspach Archipelagu Brijuni odnaleziono ślady dinozaurów. Zaraz po zejściu ze statku w porcie na wyspie Veli Brijun można zobaczyć utrwalony w wapiennym bloku trójpalczasty odcisk dużego dinozaura z rodzaju teropodów. Ślady dinozaurów znajdują się jeszcze w innym lokalizacjach na największej wyspie – na przylądkach Ploče i Vrbanj/Barban/Pogledalo, a także na wysepkach Vanga, Galija i Vrsar. Dla zobrazowania turystom wielkości żyjących tu niegdyś dinozaurów, na przylądku Vrbanj/Barban/Pogledalo zainstalowana została rekonstrukcja dinozaura – rzeźbę mięsożernego teropoda, który wędrował po tych obszarach 125 milionów lat temu.

Ciekawostki dotyczące Wysp Brijuni

•  niegdyś na wyspach znajdowały się kamieniołomy, gdzie pozyskiwano kamień do budowy Wenecji,
• na wyspach znajduje się wiele bunkrów, głównie zlokalizowanych przy brzegach,
• na wyspie Veli Brijun znajduje się jedno z najstarszych drzew oliwnych w basenie Morza Śródziemnego. Wiek drzewa określa się na 1600 lat, co potwierdzono datowaniem radiowęglowym, przeprowadzonym na próbce jego tkanki drzewnej. Drzewo ma 6 metrów wysokości, a rozpiętość korony wynosi 22 x 8 m. Nadal owocuje, dając rocznie około 30 kg oliwek.
• obszar Parku Narodowego Brijuni to jeden z najczystszym obszarów w Chorwacji – na jego terenie nie można korzystać z żadnych pojazdów spalinowych.