Tradycja koronkarstwa w Chorwacji

Słynne koronki z Pagu kojarzy pewnie każdy, kto choć raz miał okazję przebywać na wyspie Pag. Nie jest to jednak jedyne miejsce w Chorwacji, w którym kultywowana jest tradycja koronkarstwa, a rozsławiona na cały świat paška čipka nie jest jedynym rodzajem koronek, jakie znajdziemy w Chorwacji.

Koronkarstwo w Chorwacji – rodzaje koronek

Koronkarstwo chorwackie skupia się wokół kilku ośrodków, w których tworzone są różne typy koronek. W Pagu i w Primoštenie spotkamy koronki igiełkowe, w miejscowościach Lepoglava oraz Sveta Marina koronki klockowe, w Križevcach frywolitki, a najbardziej chyba niezwykłe koronki – koronki teneryfowe – na wyspie Hvar.

Wszystkie rodzaje chorwackich koronek zostały zarejestrowane na liście niematerialnego dziedzictwa kulturowego Ministerstwa Kultury Republiki Chorwacji. Dodatkowo koronki z Pagu, Hvaru i Lepoglavy w 2009 roku wpisano pod nazwą „Koronkarstwo w Chorwacji” na Listę Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO.

Koronka igiełkowa z Pagu (paška čipka)

Koronkarstwo na wyspie Pag wiąże się z działalnością prowadzonej w Pagu – mieście będącym stolicą wyspy, szkoły dla dziewcząt prowadzonej przez benedyktynki. Koronkarstwa uczono w niej obok nauki podstawowych umiejętności takich jak czytanie czy pisanie. W Pagu, do  roku 1945 działała również szkoła koronkarstwa utworzona z inicjatywy Natalii Bruck-Auffenberg.

Paškie koronki to koronki wytwarzane z nieco grubszej, najczęściej białej nici, szyte igłą na specjalnej podkładce. Przed rozpoczęciem pracy wykonuje się swego rodzaju pomocnicze linie, które następnie, po zakończeniu pracy usuwa się z robótki.

W klasztorze w Pagu przechowywana jest kolekcja koronek licząca ponad 120 egzemplarzy, a które powstawały tam przez ponad 150 lat. Prawa do niektórych wzorów koronek zostały zastrzeżone przez Ministerstwo Kultury Republiki Chorwacji  w Hrvatskom glasniku intelektualnog vlasništva.

Po więcej informacji na temat tego rodzaju koronek zapraszam do zajrzenia do poświęconego im odrębnego wpisu na blogu.

Koronka klockowa z Lepoglavy

To rodzaj koronek służących pierwotnie do ozdabiania strojów liturgicznych. Sztuka tworzenia koronek została rozwinięta przez zakonników z klasztoru paulinów. Z czasem, koronki zaczęły być używane również do świeckich celów, a w 1892 roku w Lepoglavie uruchomiono kursy koronkarstwa.

Z technicznego punktu widzenia, są to koronki klockowe, wykonywane przy pomocy podłużnych szpulek, często drewnianych, zwanych ‘klockami’. Tworzenie tego rodzaju koronki polega na przeplataniu w grupach po cztery wielu nici nawiniętych na klocki.  Podczas tworzenia, koronkę umieszcza się na specjalnej poduszce ze znajdującym się na niej wzorem. Technika umożliwia uzyskanie delikatnych ażurowych wyrobów o bardzo różnorodnych wzorach. Koronki te wykonuje się z nici lnianych lub bawełnianych, wyłącznie w białym kolorze. Charakteryzują się wykorzystaniem we wzorach elementów kwiatowych i zwierzęcych oraz kształtów geometrycznych.

W 2003 roku, w celu ochrony tradycji tworzenia koronek klockowych w Lepoglavie powołano do życia istniejące do dzisiaj Stowarzyszenie Lepoglavskiej Koronki. Celem tej instytucji jest kultywowanie tradycji koronkarstwa w tej części Chorwacji. Stowarzyszenie organizuje półroczne kursy dla osób zamierzających zająć się koronkarstwem. Program kursu obejmuje nie tylko aspekty techniczne tworzenia koronek, ale również zagadnienia z zakresu promocji produktów czy działań marketingowych.

Stowarzyszenie prowadzi również sprzedaż wyrobów z koronek i posiada własny sklep internetowy, w którym można je zakupić.

Ciekawostką jest, że koronki z Lepoglavy są często prezentem wręczanym przez Prezydenta Chorwacji w czasie oficjalnych podróży służbowych.

Co roku, w Lepoglavie organizowany jest też Międzynarodowy Festiwal Koronek (Međunarodni festival čipke), w trakcie którego prezentowane są nie tylko koronki lepoglavskie, ale również wyroby koronkarskie z innych części Chorwacji.

W Lepoglawie zachował się również ciekawy zwyczaj obdarowywania nowo narodzonej dziewczynki klockiem do tworzenia koronek, aby w przyszłości stała się koronczarką 🙂

Koronki z Hvaru

Są niezwykłym rodzajem koronek, głównie z uwagi na materiał wykorzystywany do ich tworzenia, koronki te są bowiem wyplatane z włókien agawy, które na Hvarze są materiałem łatwiej dostępnym aniżeli len czy bawełna.  Od XIX wieku ich wykonywaniem na Hvarze zajmują się wyłącznie zakonnice z miejscowego zakonu benedyktynek. Sam pomysł tworzenia koronek z włókien agawy przywieźli ponoć na wyspę marynarze z Teneryfy, którzy fragment stworzonej na Teneryfie koronki przekazali jednej z zakonnic, a ta rozpracowała sposób, w jaki została wykonana i podjęła próbę zrobienia podobnej. Powstałe w ten sposób koronki okazały się jeszcze piękniejsze od swojego pierwowzoru, co sprawiło, że z czasem stały się unikatem na skalę światową.

Tworzenie koronki rozpoczyna się od żmudnego wyciągnięcia włókien ze świeżych liści agawy, które są zbierane tylko w określonym czasie i które następnie poddaje się specjalnej obróbce, w wyniku której powstają cienkie i białe włókna. W przeszłości, włókna agaty, oprócz koronek, wykorzystywano również na wyspie do wyplatania sieci.

Koronek na Hvarze nie wykonuje się według schematów – powstają one spontanicznie zgodnie z tym co podpowie wyobraźnia tworzącej je osoby, dzięki czemu są niepowtarzalne. Koronki z agawy pełnią wyłącznie dekoracyjną rolę – nie można ich prać, moczyć czy prasować, ponieważ mogą ulec zniszczeniu.

Niezależnie od rodzaju i miejsca, w którymi napotkamy w Chorwacji na koronki, z pewnością będą one stanowić niezwykle oryginalną i unikatową pamiątkę z tego kraju. Będą też świetnym pomysłem na prezent dla kogoś bliskiego, a te wykorzystane do produkcji przedmiotów użytecznych mogą nam służyć wiele lat, pod warunkiem, że zadbamy o ich właściwe utrzymanie.