Rastoke – magiczna wioska młynów wodnych
Położona niedaleko Slunja wioska Rastoke nazywana „doliną młynów” słynie z magicznego krajobrazu kaskad wodnych i wodospadów oraz zbudowanych przy nich malowniczych domków i młynów wodnych. By ją zobaczyć wystarczy pojechać „starą” drogą z Karlovaca na południe. Pewnie niejeden raz, w drodze nad chorwackie morze, przejeżdżaliście tędy przez charakterystyczny most, nieświadomi, że tuż obok znajduje się tak urzekające miejsce.
Położenie wioski Rastoke
Wioska znajduje w przy miejscowości Slunj i obecnie, pod względem administracyjnym stanowi jej część. Do Rastoke można dotrzeć drogą z Zagrzebia do Plitwic, zjeżdżając z autostrady A1 na drogę krajową D1 . Wioska znajduje się w odległości około 50 kilometrów od Karlovaca.
Malownicze połączenie rzek
W wiosce Rastoke, rzeczka Slunjčica wpada do rzeki Korana. Slunjčica (nazywana również Slušnicom) to rzeka pochodzenia krasowego i lewy dopływ Korany. Ma zaledwie 6,5 kilometrów, ale jest uważana za perłę chorwackich terenów krasowych. Swój bieg zaczyna w kotlince leżącej poniżej miejscowości Slušnica. Już w roku 1964 została objęta ochroną jako obszar chronionego krajobrazu, a gdy późniejsze badania wykazały, że odgrywa ważną rolę w zachowaniu różnorodności biologicznej, włączono ja do Narodowej Sieci Ekologicznej (Nacionalna ekološka mreža) oraz zaproponowano by była częścią unijnego programu NATURA 2000.
Zabudowania przy nurtach wody
W wiosce Rastoke, gdzie Slunjčica łączy się z Koraną, z uwagi na duże różnice w wysokości obu rzek, nurt wody stworzył wyjątkowo malownicze krajobrazy z wieloma wysepkami i huczącymi spadającą wodą wodospadami. Przy wysepkach, które w przeszłości połączono mostkami i groblami zaczęto budować młyny wodne oraz zabudowania mieszkalne. Młyny budowano już w XVII wieku, ale najwięcej powstało ich na przełomie XIX i XX wieku, kiedy to Rastoke tętniło życiem. Aby w pełni wykorzystać siłę wody do poruszania kamieni młyńskich, młyny budowano bezpośrednio na wodospadach o minimalnej wysokości od 4 do 5 metrów. W czasach największej świetności wioski było ich tutaj ponad sto. Do tutejszych młynów zwożono z całej okolicy ziarno, które po zmieleniu na mąkę transportowano następnie w świat.
Siłę wody wykorzystywano nie tylko do mielenia zbóż, ale również do prania odzieży. W czasach kiedy nie było jeszcze pralek, stworzono tu niejako ich pierwowzór – tuż przy młynach umieszczano drewniane beczki z otworami, do których wkładano rzeczy do wyprania, a siła wody obracała je dopóki pranie nie było czyste. Wraz z postępem technologicznym, Rastoke – jako „zagłębie” młynów wodnych zaczęło podupadać i z czasem utraciło swoją gospodarczą rolę. W wiosce do dnia dzisiejszego zachowała się jednak część dawnych zabudowań. Niestety wiele z nich uległo zniszczeniu, również w czasie ostatniej wojny.
Z uwagi na wyjątkowe walory przyrodnicze i tradycje historyczne, Rastoke już w 1962 roku wpisano na listę Państwowej Dyrekcji Ochrony Dziedzictwa Kulturowego i Historycznego. W wiosce znajdowało się jeszcze wówczas około dwudziestu młynów, cztery tkalnie, siedem koszów do prania oraz około trzydziestu domów i należących do nich zabudowań. Obecnie w Rastoke można zobaczyć łącznie około dwudziestu budynków – młyny wodne, zabudowania mieszkalne i użytkowe, w których teraz znajdują się pomieszczenia muzealne, restauracyjki, a nawet pokoje do wynajęcia. Od roku 1969 Rastoke znajdują się również w rejestrze zabytków przy Regionalnym Instytucie Ochrony Zabytków w Zagrzebiu, a od 2008 w Rejestrze Dóbr Kultury Republiki Chorwacji.
Malownicze wodospady
Na uwagę zasługują rozsiane w okolicy wodospady, których łącznie jest tutaj 23. Największy z nich to Buk. Jego nazwa pochodzi od chorwackiego słowa buka, oznaczającego hałas i jest związana z hałasem, jaki tworzy spadająca z wysokości woda. Inne wodospady warte wspomnienia to Hrvoje, Prvi slap czy Vilina Kosa. Z niektórymi z nich wiążą się legendy, jak właśnie z wodospadem o nazwie Vilina Kosa (w dosłownym tłumaczeniu ‘włosy wróżki’), który został tak nazwany na cześć długowłosych wróżek, według dawnych słowiańskich wierzeń zamieszkujących brzegi rzeki.
Wodospady tworzą w Rastoke magiczne kaskady, które można podziwiać z licznych punktów widokowych.
Muzeum Rastoke
W jednym ze starych młynów wodnych umiejscowiono muzeum, w którym prezentowane są informacje dotyczące historii wioski i życia dawnych jej mieszkańców. Znajdują się w nim również używane niegdyś do mielenia zbóż maszyny, a także sprzęty i narzędzia wykorzystywane do produkcji tkanin.
Zwiedzanie Rastoke
W okolicy wytyczono kilka szlaków turystycznych o różnym stopniu trudności, prowadzących wzdłuż rzeki Korana oraz jej malowniczych wodospadów.
Ulotkę z trasami szlaków pieszych oraz polecanych do nordic walkingu można znaleźć w lokalnych biurach informacji turystycznej, w lokalnej Wspólnocie Turystycznej Miasta Slunj, albo pobrać z tej strony internetowej
Na tej samej stronie znajduje się również mapka ze szlakami rowerowymi.
Wydarzenia kulturalne w wiosce Rastoke
Główne wydarzenia kulturalne odbywają się co roku jesienią. Są wśród nich Festiwal Smaków Rastoke – festyn kulinarny gromadzący lokalnych wytwórców żywności, a także Rastoke Etno Days – wydarzenie mające na celu promocję tradycji i dziedzictwa kulturowego tego rejonu.
Atrakcje Slunja
Slunjska twierdza (Slunjska utvrda, Gradina)
W połowie XIII wieku, na kamiennym wzniesieniu nad Sljunčicom wybudowano twierdzę nazywaną Gradiną. Odgrywała ona ważną rolę w obronie przed Tatarami, a następnie przed najeźdźcami osmańskimi. W centralnej części twierdzi zbudowanej na planie siedmiokąta, znajdował się pałac, otoczony prawdopodobnie pomieszczeniami pomocniczymi. Pod koniec XVI wieku miasto dodatkowo wzmocniono pierścieniem murów obronnych z wieżami i fosą obronną. Istotną rolę w obronie miasta i twierdzy przed najazdami Osmanów odegrał Franjo Frankopan Slunjski, szlachcic z rodu Frankopanów, który wsławił się rolą przywódcy w czasach najbardziej krwawych wojen. Franja Slunjskiego ogłoszono banem chorwackim, a za jego panowania Osmanowie atakowani Slunj aż 13 razy, nigdy jednak nie udało się im zdobyć twierdzy. Do czasów współczesnych zachowały się jedynie ruiny tej twierdzy.
Spichlerz Napoleona (Napoleonov magazin)
Duży kamienny budynek wzniesiony na początku XIX wieku za czasów francuskiej administracji w rejonie Slunj (w latach 1809-1813 Slunj był najbardziej na wschód wysuniętym punktem Cesarstwa Napoleona). Znajduje się na zboczu między rzeką Sljunčicą i wioską Rastoke. Został wybudowany jako miejsce do przechowywania zboża, ale także broni. Do miejsca tego można dojechać samochodem, którym można zaparkować tuż przy ruinach.
Ciekawostki
- Według informacji podawanych przez Wikipedię, w roku 2011 w wiosce Rastoke mieszkało zaledwie 50 mieszkańców.
- Sljunčica to jedna z nielicznych rzek, w których rośnie seler błotny (Apium repens) – gatunek bliski zagrożenia w skali kontynentu
- W rejonie tym występuje storczyk trójzębny (Hibiscus trionum) – zagrożona odmiana storczyka, którego kwiat żyje tylko jeden dzień.
Rastoke to niezwykle urokliwe miejsce, którego zwiedzenie można sobie zaplanować w trasie nad wybrzeże Adriatyku. Można spędzić tu kilka godzin, ale również kilka dni, korzystając z możliwości zwiedzenia atrakcji w okolicy, czy odpoczynku na licznych stworzonych nad rzeką plaż. Tuż przy zakolach rzeki można też odwiedzić którąś z restauracyjek, gdzie między innymi oferowane są doskonałe dania z pochodzących z tutejszych rzek pstrągów.
Zobacz również wpisy poświęcone innym ciekawym, położonym w okolicy miejscom:
Park Narodowy Plitwickie Jeziora
Źródło: www.slunj-rastoke.hr